RTÜK’ün yıllık ceza bilançosu ortaya çıktı: Yayıncılara 81,9 milyon TL ceza kesildi

Ogün Akkaya

(ANKARA) - Radyo Televizyon Üst Kurulu’nun (RTÜK) 2023 yılında yayıncı kuruluşlara verdiği ceza miktarı ortaya çıktı. Televizyon ve radyolara toplam 625 ceza kesen RTÜK’ün bu cezalarının mali karşılığı 81 milyon 901 bin TL oldu. Üst Kurul, kanunun 8. maddesi kapsamındaki cezalarını en çok ''genel ahlak, manevi değerler ve ailenin korunması'' ilkesi ihlali gerekçesiyle kesti. Aynı maddede yer alan ''siyasi partilerle ilgili tek yönlü veya taraf tutar nitelikte yayın yapılamaz'' ilkesi kapsamında ise hiç ceza verilmemesi dikkati çekti.

RTÜK’ün henüz yayınlanmayan 2023 yılı Faaliyet Raporu’na ANKA Haber Ajansı ulaştı. Rapora göre, RTÜK yayın ihlalleri gerekçesiyle 625 müeyyide uyguladı. RTÜK’ün 2023 yılı faaliyet raporuna göre, yayıncı kuruluşlara toplam 81 milyon 901 bin 748 lira 50 kuruş idari para cezası uygulandı.

En çok ceza Halk TV, Tele 1 ve Now TV’ye

RTÜK Faaliyet Raporu’nda ceza toplamları yer alsa da hangi kuruma ne kadar ceza verildiği belirtilmedi. Üst Kurul, 2023’te 51 toplantı yaptı, bu toplantılarda alınan kararların 616’sı yayınlarla ilgiliydi. Bu kararlar incelendiğinde eleştirel yayınları sonucunda RTÜK’ün radarında olan televizyon kanallarından en çok cezayı Halk TV ve Tele 1’in aldığı görüldü.

2023’te 15 kez program durdurma ve 12 idari para cezası ile en çok Halk TV’ye ceza verildi. İkinci sırada 17 idari para cezası ve yedi gün yayın durdurma ve sekiz kez program durdurma cezası verilen Tele-1 geldi. Tele-1’i yedi idari para cezası ve iki kez program durdurma cezası ile Now TV (Fox TV) takip etti. Ceza sayısında üçüncü sırada gelmesine karşın, para cezaları iletişim geliriyle orantılı olarak verildiği için miktar olarak en çok cezayı 43 milyon 342 bin 91 TL ile Now TV aldı. Halk TV’ye kesilen ceza büyüklüğü 4 milyon 149 bin 918 TL olurken, Tele 1’e kesilen ceza miktarı 1 milyon 457 bin 546 TL oldu.

Cezalara karşı açılan davalarda RTÜK aleyhine sonuçlananlar arttı

RTÜK’e 2023 yılında 183 dava açılırken, bunların 64’ü RTÜK lehine, 26’sı ise aleyhine sonuçlandı. 2022’de RTÜK aleyhine sonuçlanan dava sayısı sadece dört olmuştu. Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi üzerinden gelen 8 bin 251 adet şikayet, görüş ve öneriler, RTÜK’ün İzleme ve Değerlendirme Dairesi Başkanlığınca cevaplandırıldı. Hukuk müşavirliği, çeşitli medya hizmet sağlayıcı kuruluşlar ile gerçek kişiler ve sosyal medya hesapları hakkında 142 adet suç duyurusunda bulundu.

''Siyasi taraf tutma'' cezası yok ama ''yayıncının siyasi nüfuzu'' tehditler arasında

Üst Kurul, eleştirel yayınlarıyla öne çıkan televizyonlara 2023’te de Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri Hakkında Kanun’un 8’inci maddesinin birinci fıkrasına dayanarak ceza verdi. Cezaların yasal dayanağı olan madde ''tarafsızlık, hukukun üstünlüğü, milli ve manevi değerler, bölücülük, ayrımcılık, kin ve düşmanlığa tahrik, eleştiri sınırları ötesinde hakaret ve iftira, haksız çıkar, insan onuru ve özel hayatın gizliliği gibi...'' bentlerle yayıncılara sorumluluk yüklüyor. RTÜK, bu maddedeki çeşitli bentlere dayanarak, 2023’te toplam 126 ceza kararı verdi.

En fazla ceza (33 karar) “j” bendinde yer alan, ''Yayınlar haksız çıkarlara hizmet eden ve haksız rekabete yol açan unsurlar içeremez'' ilkesinin ihlali gerekçesiyle verildi. Bu bendi 15 karar ile ''f'' bendinde yer alan ''Yayınlar toplumun millî ve manevî değerlerine, genel ahlaka ve ailenin korunması ilkesine aykırı olamaz'' ilkesinin ihlali izledi. Ardından 14 ceza ''ı'' bendinde yer alan ''soruşturulması mümkün olan haberlerin soruşturulmadan yayınlanması, abartılı ses, efekt, müzik kullanılması…'' ilkesinin ihlali gerekçesiyle verildi. Bu cezayı 12 ayrı ceza kararıyla ''alkol ve tütün ürünlerinin kullanımıyla'' ilgili bent ve 11 ceza kararıyla ''özel hayatın gizliliği, kişi ya da kuruluşları eleştiri sınırları ötesinde küçük düşürme, iftira'' ile ilgili bent takip etti.

RTÜK, Cumhurbaşkanı seçimi ve genel seçim yılı olan 2023’te hiçbir yayıncıyı siyasi taraf tutmakla cezalandırmadı. Yasanın 8’inci maddesindeki bentlerde düzenlenen yayın ilkelerinin ihlali gerekçesiyle 126 ceza kararı veren RTÜK, aynı maddedeki ''(Yayınlar) siyasi partiler ve demokratik gruplar ile ilgili tek yönlü veya taraf tutar nitelikte olamaz'' hükmünü içeren ''k'' bendinden hiç ceza vermedi.

Faaliyet raporunda, 2022 raporunda olduğu gibi kurumun stratejik planı kapsamında tanımlanan güçlü ve zayıf yönleri ile fırsatlar ve tehditler de bulunuyor. Buna göre, kurumun karşı karşıya olduğu tehditler arasında ''Yayıncı Kuruluşların Siyasal ve Ekonomik Nüfuzlarını Çıkar Amaçlı Kullanma Eğilimleri'' ilk üçte yer aldı.

Cezalardan 23 milyon 91 bin 826 Lira 63 Kuruş tahsilat

Raporda, RTÜK’ün tahsil gelirlerine bakıldığında toplamda 812 milyon 280 bin 741 TL gelir sağlandı. Bu gelirin 157 milyon 222 bin 886’u frekans yıllık kullanım gelirlerinden, 237 milyon 147 bini ise hazine yardımından elde edildi. Toplam gelirin 34 milyon 193 bin 538 TL'si 5018 sayılı Kanun’un 78’inci maddesi uyarınca Hazine ve Maliye Bakanlığı’na aktarıldı. RTÜK, uygulanan idari para cezalarından 23 milyon 91 bin 826 Lira 63 kuruş tahsilat sağlandı.

Raporda 1 Ocak - 31 Aralık 2023 tarihleri arasında çeşitli kanun maddelerini ihlalden verdiği cezalar şu şekilde yer aldı:
''6112 sayılı Kanun’un, ‘Yayın Hizmeti İlkeleri’ başlıklı 8’inci maddesi, ‘Genel Esaslar’ başlıklı 9’uncu maddesi, ‘Televizyon ve Radyo Yayın Hizmetlerinde Reklam ve Tele-Alışveriş’ başlıklı 10’uncu maddesi, ‘Belirli Ürünlerin Ticarî İletişimi’ başlıklı 11’inci maddesi, ‘Program Desteklemesi’ başlıklı 12’nci maddesi, ‘Ürün Yerleştirme’ başlıklı 13’üncü maddesi, ‘Kamunun Önemli Olaylara Erişimi’ başlıklı 17’nci maddesi, ‘Logo ve Çağrı İşareti’ başlıklı 21’inci maddesi, ‘Koruyucu Sembol’ sistemi başlıklı 24’üncü maddesi ve ‘Yayın Kayıtlarının Muhafazası’ başlıklı 25’inci maddesi ihlallerinden dolayı; 49 adet medya hizmet sağlayıcı kuruluşa 358 adet müeyyide tutarı olarak 77 milyon 692 bin 761 TL,
6112 sayılı Kanun’un ‘Gelirlerin Tahsili’ başlıklı 42/4 ve 42/5 maddelerinin ihlallerinden dolayı; 158 adet medya hizmet sağlayıcı kuruluşa 343 adet müeyyide tutarı olarak 3 milyon 514 bin 877,50 TL, 4207 ve 4250 sayılı Kanunlara muhalefetten dolayı ise; 2 adet medya hizmet sağlayıcı kuruluşa 10 adet müeyyide tutarı olarak 694 bin 110 TL, olmak üzere toplam 81 milyon 901 bin 748,50 TL idari para cezası uygulanmıştır.''

Bir yıl içerisinde RTÜK’e 86 bin 729 bildirim

2023 yılında RTÜK’e internet sitesi, e-Devlet, mobil uygulama ve Alo 178 hattı üzerinden toplamda 86 bin 729 bin bildirim yapıldı. 1 Ocak - 31 Aralık 2023 tarihleri arasından en fazla bildirime konu olan program türü yüzde 66,7 ile ''Dizi Filmler'' olurken, bildirimleri sırasıyla yüzde 7,1 oranıyla ''Reality Show'' ve yüzde 5,2 oranıyla ''Haber Bülteni'' takip etti. Gelen bildirimlerin incelenmesi kriterleri arasından ilk sırada “Genel Ahlak, Manevi Değerler ve Ailenin Korunması İlkesine Aykırılık” kriteri yer aldı.

RTÜK’ün gelir-gider bütçesinde öngörüler aşıldı

RTÜK’ün gider bütçesine bakıldığında 2023 yılı öngörülen giderlerin toplamı 564 milyon 301 bin TL olarak raporda yer alırken; 31 Aralık 2023 yılı itibarıyla gerçekleşen giderlerin toplamı 709 milyon 150 bin 333 TL oldu. Personel giderlerinin 285 milyon 152 bin TL olması öngörülmüşken 388 milyon 716 bin 855 TL olarak gerçekleştiği görüldü. RTÜK’ün gelirleri ise 564,3 milyon TL olarak öngörülmüştü, 31 Aralık 2023 itibarıyla kurumun tahsil edilen gelirleri 812 milyon 280 bin 741 TL olarak faaliyet raporunda yer aldı.