Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın maaşında yüzde 39 oranında artış öngören 1,1 trilyon liralık ek bütçe kanun teklifi, CHP’nin “Merkez Bankası para basacak”, İYİ Parti’nin “IMF programı” ve Yeşil Sol Parti'nin de "İktidarın politikalarının iflas belgesi" eleştirilerine karşın AKP ve MHP’li milletvekillerinin oyları ile TBMM Genel Kurulu’nda kabul edildi.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın imzası ile TBMM’ye sunulan 1 trilyon 119 milyar 514 milyon 513 bin liralık ek bütçe, bugün TBMM Genel Kurulu’nda AKP ve MHP’li milletvekillerinin oyları ile kabul edildi. Ek bütçenin gerekçesinde, depremin yanı sıra seçim öncesi yurttaşlara ücretsiz verilen doğal gaz da yer aldı. Depremin ardından afet konutlarının yapımı ve altyapı hasarlarının giderilmesi için ek bütçede 482,8 milyar lira kaynak ayrıldı. Bu kaynak AFAD tarafından kullanılacak.
Cumhurbaşkanlığı’na 640 milyon 236 bin lira ek bütçe verilecek. Cumhurbaşkanlığı’nın ek gider kalemlerinin 500 milyon lirası “barış destekleme giderinden”, 140 milyon lirası “afet ve acil yardım desteği giderinden” ve 236 bin lirası ise “özlük giderinden” oluşacak.
Ek bütçe ile Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın maaşına yüzde 39 oranında zam yapılıyor. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, Erdoğan’a yapılan zammın gerekçesini, “Şu anda Cumhurbaşkanımızın maaşı, milletvekili maaşının altında. Bakan yardımcılarının maaşının da altında. Bir süredir artış yapılmasına izin vermedi. Buradaki artışı yapmazsak iyice, neredeyse bir süre sonra genel müdür maaşlarının altına düşmüş olacak. Bu sadece kendisini de ilgilendirmiyor, eski Cumhurbaşkanları var” diye açıkladı.
CHP Grup Başkanı Özgür Özel, sosyal medya hesabında yaptığı açıklamada, “Emeklilerin maaşını sadece yüzde 25 oranında artıran Tayyip Erdoğan, getirdiği ek bütçeyle kendi maaşına yüzde 39 oranında zam yapıyor. 86 milyon geçim sıkıntısı çekerken Erdoğan, kendi imzasıyla maaşını 40 bin TL artırarak 140 bin TL'ye yükseltiyor” demişti.
Ek bütçede, AFAD’ın ardından en fazla pay Hazine ve Maliye Bakanlığı’na ayrılacak. 279 milyar 750 milyon 936 bin lira kaynak ayrılan Hazine ve Maliye Bakanlığı’nı, 76 milyar 985 milyon 357 bin lira ile Strateji ve Bütçe Başkanlığı, 46 milyar 151 milyon 500 bin lira ile Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı izleyecek.
Amasra maden faciasının ardından Türkiye Taşkömürü Kurumu’na ek bütçeden ayrılan pay da dikkat çekiyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 279 milyar 750 milyon 936 bin liralık ek bütçesinin 44 milyar lirası KİT’lere verilecek. Türkiye Taşkömürü Kurumu’na 3 milyar 850 milyon lira ve Devlet Demiryolları’na ise 3 milyar lira kaynak ayrıldı. Bakanlığın madeni para basım gideri ise 500 milyon lirayı bulacak.
Ek bütçede Sağlık Bakanlığı için 17,9 milyar lira ek kaynak öngörüldü. Bakanlık bütçesinin 1,5 milyar lirası deprem bölgesindeki sağlık tesislerine ilaç ve tıbbi malzeme alımı için ayrıldı. Deprem bölgesindeki hastanelerin onarımı için 78 milyon lira harcanması öngörüldü.
Adalet Bakanlığı’na ayrılan 7,6 milyar liralık ek bütçenin 4,1 milyar lirası cezaevlerine mal ve hizmet alımı, 1,2 milyar lirası seçim giderlerinden oluştu.
AVRASYA TÜNELİ’NİN GARANTİSİ 1 MİLYAR LİRA
Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı’nın 5,6 milyar liralık bütçesine de Avrasya Tüneli’nin garanti ve katkı payı için 1 milyar lira ödenek konuldu.
Diyanet İşleri Başkanlığı’na 276 milyon 218 bin lira olarak ek bütçe öngörüldü. Bu bütçenin 129 milyon 128 bin lirası, aday din görevlilerinin ibate giderleri ile tüketime yönelik mal ve malzeme alımları için ayrıldı. Göç İdaresi Başkanlığı ise düzensiz göçmenlerin sınır dışı edilmesi için 660 milyon lira ek bütçe aldı.
Ek bütçeden harcanacak kalemler şöyle:
GELİR KALEMİ VERGİLER
Bütçenin gelir kalemlerinde ise yurttaşlardan alınan vergiler başı çekiyor. Ek bütçenin gelir kalemlerinin dağılımı da şöyle oldu:
“Gelir vergisi 201,4 milyar lira, kurumlar vergisi 163,1 milyar lira, dahilde alınan KDV 237,3 milyar lira, özel tüketim vergisi 306,6 milyar lira, motorlu taşıtlar vergisi 32,6 milyar lira, damga vergisi 30 milyar lira, harçlar 28,6 milyar lira, banka ve sigorta muameleleri vergisi 33,2 milyar lira, diğer vergiler 38,3 milyar lira. Vergi dışı gelirler ise 48,4 milyar lira olarak görülmektedir.”
CHP’DEN KKM ELEŞTİRİSİ
CHP ise bu bütçeye ilişkin hazırladığı muhalefet şerhinde, şunları kaydetti:
“Ek bütçe deprem harcamaları yanında seçim döneminde hesapsızca yapılan partizan harcamaların sonradan finansmanı için de sunulmaktadır… Mevcut iktidar bloğu ek bütçe kanun teklifinde Ak Parti hükümetlerince hatalı bir şekilde uygulamaya konulan faizi baskılayarak düşük kur elde etme yönündeki başarısızlıkla sonuçlanan ekonomik politikaların, başta akaryakıt, enerji, ulaştırma olmak mal ve hizmetlerin girdi fiyatlarındaki artıştaki rolüne hiç değinilmemektedir. Ek bütçe teklifiyle eklenen ödeneklere eşdeğer gelir tahmininde bulunulduğu için değişmeyen bütçe açığı 659,4 milyar lira, saklı bütçe hesaba katıldığında 1,453 trilyon liraya çıkmaktadır.
“KMM’NİN YÜKÜ İLE MERKEZ BANKASI PARA BASACAK”
2023 yılında Maliye ve Hazine Bakanlığı verilerine göre (Kur korumalı mevduat) KKM’nin mayıs ayına kadar toplam maliyeti ise 4 milyar 439 milyon liradır. Hazine’nin KKM için yaptığı ödemeler her ay bütçe gerçekleşmeleriyle ilgili istatistiklerde açıklanmaktadır. Ancak Merkez Bankası, ‘ticari sır’ gerekçesiyle 2022 yılında ve bu yıl KKM için yaptığı ödemeleri kamuoyundan gizlemişti. Torba yasa teklifinin komisyonda yapılan açıklamalara göre 2022 yılı içerisinde KKM’nin Merkez Bankasına maliyeti 72,8 milyar lira olarak açıklanmıştır. Söz konusu dönemde Hazine ve Maliye Bakanlığına ait maliyeti ise 92,4 milyar lira olup, KKM’nin 2022 yılı toplam maliyeti 164,2 milyar liraya ulaşmaktadır. Söz konusu rakama bu mevduatlardan alınmaktan vazgeçilen vergi tutarı dahil değildir. Bu düzenlemeyle hazine ödemeyi yapmayacağı için bütçe açığı büyümeyecek, hazine borçlanmayacaktır. Buna karşılık hazinenin borçlanma gereksinimi Merkez Bankası’nın para basmasıyla karşılanacaktır. Bir anlamda hazinenin borçlanma ihtiyacı Merkez Bankası tarafından karşılanmış olacaktır.”
“IMF PROGRAMI UYGULAMAKTADIR”
İYİ Parti ise ek bütçeye ilişkin muhalefet şerhinde, iktidarın IMF programı uygulandığını açıklayarak, şunları belirtti:
“Torba kanun teklifi ve ek bütçe kanunu teklifini birlikte düşündüğümüzde iktidarın aslında adı konulmamış bir IMF programı uyguladığını tespit etmek mümkündür. Ancak söylemek gerekir ki bugün IMF –övgü anlamı taşımamaktadır-, AKP iktidarından daha insaflı bir vergi politikası önerirdi. En azından Cumhurbaşkanının yaptığı üzere çocuk bezinden, temizlik malzemesinden alınan vergilerin artırılmasını istemezdi.
O yüzden söz konusu torba kanun teklifi ve ek bütçe teklifinin, koyduğu vergiler açısından en insafsız IMF programından bile daha insafsız olduğunu söylemek mümkündür. Türkiye son yirmi yılın en kötü ekonomi dönemini yaşamaktadır. Türkiye Cumhuriyeti’nin IMF’yle en uzun ve kesintisiz program uygulayan hükûmeti olan AKP, bugün bunun siyasi sonuçlarından endişe ettiği için bundan kaçınmakta ancak torba kanun teklifindeki düzenlemeler ve ek bütçe teklifiyle IMF programı uygulamaktadır. Üstelik işin kötüsü, Türkiye’nin yirmi-yirmi bir yıllık bir iktidardan sonra tekrar IMF programı uygulamaya mecbur kalmasıdır."
“İKTİDARIN POLİTİKALARININ İFLAS BELGESİ”
Yeşil Sol Parti ise muhalefet şerhinde, şunları kaydetti:
“2023 merkezi yönetim bütçesine karşı aylar süren güçlü, yoğun ve hararetli muhalefetimiz bizi haklı çıkarmıştır. AKP-MHP iktidarının 2023 bütçesi altı ay bile dayanamamıştır, ek bütçeye başvurmak zorunda kalınmıştır. Bu ek bütçe kanun teklifi iktidarın ekonomi politik tercihlerinin ve politikalarının iflas belgesidir.
Cumhurbaşkanı Erdoğan imzasıyla Meclis’e gönderilen bu ek bütçe kanun teklifinin temel gerekçesi olarak 6 Şubat 2023’te meydana gelen Maraş merkezli depremler gösterilmiştir. Buna göre 2023 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile merkezi yönetim bütçe giderleri için 4 trilyon 469 milyar 570 milyon lira ödenek tahsis edilmiş ancak “depremler nedeniyle yapılan harcamalar başta olmak üzere kamu idarelerinin ödenek ihtiyaçlarının karşılanabilmesi amacıyla” yaklaşık 1 trilyon 120 milyar liralık ödeneğin ilgili kamu idare bütçelerine eklenmesi gerekmiştir.
“DİĞER YARISININ DEPREMLE ALAKASI YOK”
Ancak işin ilginç yanı yapılan hesaplamalara göre ek bütçe ile talep edilen yaklaşık 1 trilyon 120 milyar liranın sadece yarısı deprem için kullanılacaktır. 482 milyar lirası afet konutlarının yapımı ve alt yapı hasarının giderilmesi için tahsis edilmek üzere toplamda 527 milyar lira afete dönük ödenek olarak ayrılmış durumdadır. Bu demek oluyor ki ek bütçenin yaklaşık yarısı deprem için yapılan ihalelere aktarılacaktır. Ancak istenen ilave ödeneğin diğer yarısının depremle bir alakası yoktur.
“FAİZE 80 MİLYAR LİRA”
Örneğin faiz giderleri için 80 milyar lira ilave ödenek istenmektedir. Savunma ve güvenlik birimlerinin ihtiyaçları için 40 milyar lira; tarımsal destekler, tarım sektörü yatırımları, tarımsal KİT'ler için 52 milyar lira; engelli evde bakım destekleri, 65 yaş üstü yaşlılar ve engelleri yaşlıların aylıkları, muhtaç ailelere yapılacak yardım ödemeleri ve diğer sosyal amaçlı giderler için 44 milyar lira; engelli eğitim desteği, okul yemeği giderleri, ücretsiz ders kitabı ve yardımcı materyal giderleri, taşımalı eğitim giderleri için 26 milyar lira; BES devlet katkısı giderleri için 8,4 milyar lira; esnaf, sanatkar ve çiftçilere sağlanan Hazine faiz destekli krediler nedeniyle Halk Bankası ve Ziraat Bankası’nın görevlendirme giderleri için 8 milyar lira; genel aydınlatma giderleri için 7,8 milyar lira; konut, ibadethane ve Cemevlerine ücretsiz doğalgaz sağlanabilmesine ilişkin sistem kullanım bedelleri için 4,3 milyar lira ek bütçede depremle alakası olmayan harcama kalemleridir."
