Yaz sıcaklarını yaralanmalara mahkum bir şekilde yatarak geçirmek istemiyorsanız dikkat etmeniz gerekenleri ve en çok karşılaşılan spor yaralanmalarını Hastane Derindere Ortopedi ve Travmatoloji Bölümü Uzmanı Op. Dr. Yavuz Çırpıcı anlattı.
Sağlıklı yaşamın temeli olan spora uzun süre ara verip; hızla forma girmek için yeterince ön hazırlık yapmadan başlanan sporun ciddi yaralanmaları beraberinde getireceğini belirten Op. Dr. Yavuz Çırpıcı; ‘Spor yaralanmaları vücudun limitleri üzerinde zorlanmasından kaynaklanır ve özellikle kas, eklem ve bağ dokularının zarar görmesiyle oluşur. Yapılan sporun türü, harcanan kuvvet ve sporcunun yaşı gibi birçok faktöre bağlı olarak değişiklik gösterse de sportif travmaya en fazla maruz kalan bölge diz eklemidir. Diz ekleminden sonra en çok yaralanma ayak bileği, kalça ve kasık bölgesi, omuz eklemi, ayak uyluk bölgesi, omurga dirsek eklemi, el bileği ve elde görülür. Aynı şekilde futbol, basketbol, boks gibi birebir temas gerektiren sporlarda daha sık; tenis, atletizm gibi bireysel sporlarda daha düşük oranlarda görülür. Bu yaralanmaların dışında tenisçi ve golfçü dirseği, futbolcu kasığı, güreşçi kulağı, voleybolcu omzu şeklinde adlandırılan yaralanmalar da görülebilir’ açıklamasında bulundu.
En sık görülen spor yaralanmaları:
•Adale tendon yaralanmaları; kas gerilme ve ezilmesi, kas liflerinde yırtılmalar, tendon kopmaları, (Aşil tendon kopmaları, omuz rotator adale yırtıkları, quadriseps tendon yırtıkları, kasıkta tendon kopmaları, uyluk arkasında hamstring yırtıkları)
•Bağ (ligaman) yaralanmaları; eklemlerde burkulma ve dönmeler sonucunda bağlarda gerilme, esneme ve kopmalar (ayak bileği burkulması ile bağ yaralanmaları, diz iç yan, dış yan ve çapraz bağ yaralanmaları)
•Kırıklar ve çıkıklar; Temas sporlarında travmanın şiddetine, yönüne ve düşme şekline göre çeşitli kemik kırık ve çıkıkları gelişir (Omuz, dirsek ve parmak çıkıkları, köprücük kemiği, el bileği, ayak bileği, el ve ayak tarak kemikleri, dirsek bölgesi kemiklerde ve diz çevresi kemiklerde kırıklara rastlanır.
Spor yaralanmalarının %75’i sporcunun kendisinden kaynaklanır!
Spor yaralanmalarının çok büyük bir bölümü sporcunun kendisinden kaynaklanan nedenlere dayanır. Başka kişilerden kaynaklanan yaralanmaların oranı çok düşüktür. Sporcunun kendisinden kaynaklanan nedenleri; yaş, cinsiyet, fiziksel uygunluk, yapısal bozukluk, temel tekniklerde bozukluk, aşırı yorgunluk, kötü alışkanlık, psikolojik faktörler gibi sıralamak mümkündür. Bunun yanında yaralanmalarda konsantrasyon yetersizliği, aşırı hırs gibi psikolojik faktörler önemlidir. Sporcunun dışında spor türü, aşırı sıcak/soğuk, yetersiz aydınlatmanın olduğu ortamlar, sporun yapıldığı düzgün ve esnek olmayan sert zemin, yapılan spora uygun olmayan spor ekipmanları, spor öncesi yeterli ısınma hareketlerinin yapılmaması gibi nedenler sayılabilir. Ayrıca sporun kurallarına uymamama oluşabilecek yaralanmalarda etkilidir.
Spor yaralanmalarından korunmak için risk faktörlerini yönetin!
Spor yaralanmalarına neden olan faktörlerin hepsini ortadan kaldırmak mümkün olmasa da yönetebileceklerinizi kontrol altında tutmak, yaralanma riskinizin azalmasına yardımcı olur. Bunun için;
•Düzenli spor yapmayı planlıyorsanız mutlaka öncesinde hekiminize başvurarak gerekli dolaşım, solunum, hareket ve sinir gibi tüm sistemleri kapsayacak kontrol ve testlerinizi yaptırın.
•Yaşınıza ve vücut yapınıza uygun sporu seçin.
•Yapacağınız spor türüne uygun antrenman programı ile yeterli derecede ısınma/soğuma egzersizlerini yapın.
•Spor yapacağınız alanın zemininin uygun olmasına dikkat edin. Sert, ıslak, kaygan, engebeli ve düz olmayan zeminlerde spor yapmayın. Koruyucu, şok yumuşatıcı malzemeler ile kaplanmayan direk, kale gibi yüzeyler ciddi yaralanmalara neden olabilir.
•Hava şartlarını dikkate alın.
•Spor yaparken sıvı kaybınızı göz önünde bulundurarak sıvı tüketin.
•Başta ayakkabınız olmak üzere kullandığınız tüm ekipmanları doğru seçin.
•Sporu kurallarına uygun yapın.
Spor yaralanmalarında tanı ve tedavi
Ağrı, bölgesel şişlik, hassasiyet, kızarıklık ve hareket zorluğu gibi belirtiler tanının konulması için önemli işaretlerdir. Tedavide temel, iyileşmenin tam sağlanması ve en kısa sürede spora dönmektir. İlk olarak aktiviteye son verilerek, yaralanmış kısım dinlendirilmeye alınıp korunma sağlanır. Ağrı ve şişliğin azaltılmasına yönelik 2-3 gün süre ile günde 4-5 kez 15-20 dakika süre ile soğuk uygulaması yapılır. Yaralanmış bölgeye dolaşımı engellemeyecek şekilde bandaj yapılarak basınç uygulanır, ödem oluşması engellenmeye çalışılır. Kalp hizasından yukarıda tutulmaya çalışılarak dolaşımın kolaylaşması sağlanır. Kesin tanı ve tedavi hekim tarafından muayene edilerek yapılmalıdır. Gerekli durumlarda ileri tanı (X ray, ultrason, MRG, tomografi) yöntemleri kullanılır. Unutulmamalıdır ki ‘Hastalık yoktur, hasta vardır’ ve temel prensip Hipokrat tarafından belirtildiği gibi ‘Önce zarar vermemektir’.