Ünlü sunucu Armağan Çağlayan’ın sosyal medya hesabından paylaştığı , beş yıl önce emekli olan bir arkadaşının emeklilik işlemlerinde hata yapıldığını, beş yıldır aldığı aylığı faiziyle geri istendiğini belirtmesi gündem oldu. Habertürk yazarı Ahmet Kıvanç gündem olan konuyla ilgili “Kimlerin emekliliği iptal edilir?” sorusunu yanıtladı.
“Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), emekli aylığı bağlandıktan sonra geriye dönük denetim ve incelemeler yapıyor” diyen Kıvanç, “Bu yıl emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) düzenlemesinden yararlanmak için yaklaşık 2 milyon kişi mart – nisan aylarında emeklilik başvurusunda bulundu. SGK yılda normalde 400 bin kişiye emekli aylığı bağlarken, bu yıl başvuran EYT’lilerin büyük kısmına 2-3 aylık süre içinde aylık bağlama işlemi gerçekleştirildi. Yoğunluk olmayan normal zamanlarda bile emeklilik işlemlerinde birtakım hatalar yapıldığı sonradan tespit edilebiliyor. EYT kapsamında gerçekleştirilen emeklilik işlemlerinin önümüzdeki yıllarda incelenmesi sırasında da hatalı işlemler ortaya çıkabilir” ifadelerini kullandı.
İncelemeler sonucunda hatalı bağlandığı tespit edilen emekli aylıklarının iptal edildiğini vurgulayan Kıvanç, “Ödenmiş aylıklar da geri istenebiliyor. Bazı durumlarda ise emekli aylığı eksik bağlanmış olabiliyor. Bu kişilerin ise aylıkları düzeltilerek geriye dönük eksik aylıkları ödeniyor” dedi.
EMEKLİ AYLIKLARI NASIL KESİLİYOR?
Hatalı aylıklarla ilgili izlenen süreci Kıvanç şöyle aktardı:
“Yapılan inceleme sonucunda emekli aylığı tümüyle kesilenlerden, o güne kadar aldıkları emekli aylığının iadesinde iki yol izleniyor. Hatalı işlem Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan kaynaklanıyorsa, geriye doğru 5 yıllık dönemde yapılan fazla ödemeler tahsil ediliyor. Hatalı işlem vatandaşın kasıtlı veya kusurlu davranışından kaynaklanıyorsa geriye doğru 10 yıllık sürede ödenen emekli aylığı geri alınıyor. SGK’nın hatasından kaynaklanan işlemlerdeki iade sırasında ilk 2 yıl faiz uygulanmıyor, 2 yıldan sonraki taksitlerden faiz alınıyor. Vatandaşın hatasından kaynaklı işlemlerde ise on yıllık sürede ödenen emekli aylığının tamamına kanuni faiz oranı uygulanıyor.”
EMEKLİ AYLIĞININ İPTAL EDİLME NEDENLER NELER?
“Emekli aylığının sonradan iptal edilmesinin çok çeşitli sebepleri bulunuyor” diyen Kıvanç, şöyle devam etti:“Bunların başında sahibi olduğu şirkette 4/a’lı (SSK) gösterilenler geliyor. Başkasına ait prim günlerinin yanlışlıkla kaydedilmiş olduğu sonradan ortaya çıkanların ya emekli aylıkları tümüyle kesiliyor ya da kendi çalışması emekli olmak için yeterli ise emekli aylığı azaltılıyor. Yersiz ve fazla ödenen aylıklar geri alınıyor. Prim borcu nedeniyle BAĞ-KUR sigortalılık süreleri durdurulanlar bu süreyi sadece ihya primi ödeyerek tekrar emekliliklerine saydırabiliyorlar.
Bunun için de durdurulan sürenin tamamının priminin ödenmesi gerekiyor. Durdurulan sigortalılık süresi için askerlik veya doğum borçlanması yapılamıyor. Durdurulan sigortalılık süresine denk gelen askerlik veya doğum gibi hizmet borçlanması yaptığı sonradan tespit edilenlerin emekli aylıkları iptal ediliyor. Aynı anda birden fazla işverene bağlı olarak 4/a (SSK) statüsünde çalışanlar için işverenler ayrı ayrı prim ödüyorlar. Bir ayda ödenen prim günü 30’u, bir yılda ödenen prim günü ise 360’ı aşamıyor. SGK’nın hizmet dökümünde tüm işverenlerden yatırılan prim günlerinin toplamı yer aldığı için normalde olması gerekenden daha fazla prim günü görünüyor. Böylece, normalde emeklilik için prim günü yeterli olmadığı halde aylık bağlanmış olabiliyor.
SGK, anne veya babasına ait işyerinde 18 yaşından küçük çocukların sigortasının geçerli sayılabilmesi için çalışmanın yapıldığı tarihte mahkeme tarafından onaylanmış iş sözleşmesi bulunması şartını arıyor. Bu şartı yerine getiremeyenlerin sigortalılık süresini kabul etmiyor. Bu durum emekli olduktan sonra tespit edilmişse emeklilik işlemi iptal ediliyor. Fiilen bir işte çalışmadığı halde kendisini eş dosta ait bir işyerinde sigortalı göstermiş olanlar sonradan tespit edilebiliyor. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun son yıllarda kullanmaya başladığı SAS yazılımı sayesinde sahte sigortalı çalışanlar ile sahte sigortalı çalıştıran işyerleri tespit ediliyor.
Bu program sayesinde 2022 yılı itibarıyla 120 bin 362 kişinin sahte sigortalı olduğu ortaya çıkartıldı. Bunlardan daha önce emekli olanların aylıkları iptal ediliyor ve ödenmiş aylıklar geriye dönük olarak faiziyle geri alınıyor. Anne veya babasından yetim aylığı almak için eşinden anlaşmalı boşananlar da ya sosyal güvenlik denetmenlerince ya da yakın akrabalarının şikayeti üzerine tespit ediliyor. 2022 yılında sadece sosyal güvenlik denetmenleri tarafından 4.387 kişinin emekli aylığının kesilmesi yönünde rapor düzenlendi.”
