Koronavirüs nedeniyle birçok işveren binlerce çalışanı ücretsiz izne gönderirken, evden çalışmak zorunda kalanların da ücretlerinde ciddi kesintiye gidiliyor. Evden çalışmak durumunda kalan işçiler için mesai kavramı ortadan kalktı. Birçok işveren evden çalışanlara günlük 8 saati aşan mesai yaptırırken, yemek ve yol paralarını da kesmeye başladı. Evden çalışmada ayrıca telefon ve internet ücretleri de patronlar tarafından çalışanların üzerine yıkılıyor ve çalışana bilgisayar gibi gerekli teçhizatlar da sunulmuyor.
Doç. Dr. Aziz Çelik'e göre, koronavirüs döneminde zorunlu nedenlerle evden çalışma, İş Kanunu’ndan düzenlenen uzaktan çalışma kapsamında değerlendirilemez.
Çelik, “Bu nedenle de yemek ve yol parasından veya herhangi bir ödemeden kesinti yapılması mümkün değildir. İş sözleşmesinde veya uygulamada yemek ve yol parası işin nerede yapılacağına bağlı olarak ödenmediği sürece kesilemez. Tek taraflı olarak hiç kesilemez” ifadelerini kullandı.
Cumhuriyet muhabiri Şehriban Kıraç, uzaktan çalışmanın 2016 yılında İş Kanunu’na giren yeni ve kendine özgü bir iş sözleşmesi türü olduğunu vurgulayan Aziz Çelik ile koronavirüs nedeniyle geçici süre evden çalışmak durumunda kalan işçilerin haklarını konuştu.
Doç. Dr. Aziz Çelik'in emekçilerin haklarına ilişkin açıklamaları şöyle:
- İşçinin, işveren tarafından oluşturulan is¸ organizasyonu kapsamında is¸ görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisine uzaktan çalışma deniyor.
- Bu yazılı iş sözleşmesinde işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin isçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler yer almak zorundadır. Dolayısıyla uzaktan çalışma sözleşmesi ayrı ve özgün bir iş sözleşmesi türüdür.
UZAKTAN ÇALIŞMA ANLAMINA GELMİYOR
- Zorunlu nedenler ve geçici bir süre için evden yapılan ve daha sonra normal çalışma düzenine dönecek çalışmalar kanundaki uzaktan çalışma kapsamında kabul edilemez. Covid-19 nedeniyle işçinin sağlığını korumak amacıyla kendisinin veya işverenin talebi ile evden çalışması yeni bir iş ilişkisi (uzaktan çalışma ilişkisi) anlamına gelmez. Uzaktan çalışma bir zorunluluk sonucu, kısa süreliğine uygulanacak bir sözleşme türü değildir. Tarafların serbest iradeleri ile seçecekleri bir yöntemdir. Dolayısıyla işveren işçiyi tek taraflı olarak uzaktan çalışma ilişişine zorlayamaz. Zorunluluğun ortadan kalkması nedeniyle eski zaten eski çalışma düzenine dönülecektir.
KESİNTİ YAPILAMAZ
- Bu durumda işçi iş görme edimini evden yerine getirdiği sürece eski iş sözleşmesindeki, şartlar aynen geçerli olacaktır. İşçi işverenin talimatı ile işini evinden gördüğü sürece işverenin eski yükümlülükleri aynen devam eder. Kısaca her evden çalışma uzaktan çalışma değildir. Bu nedenle de yemek ve yol parasından veya herhangi bir ödemeden kesinti yapılması mümkün değildir. İş sözleşmesinde veya uygulamada yemek ve yol parası işin nerede yapılacağına bağlı olarak ödenmediği sürece kesilemez. Tek taraflı olarak hiç kesilemez.
EVDEKİ İLE OFİSTEKİ ARASINDA AYIRIM YAPILAMAZ
- Tarafların rızası ile kanuna uygun bir uzaktan çalışma sözleşmesi yapılması durumda ise uzaktan çalışmada is¸c¸iler, esaslı neden olmadıkça salt is¸ sözleşmesinin niteliğinden ötürü emsal isçiye göre farklı işleme tabi tutulamaz. Örneğin evden çalışan gazeteci ile ofise giden gazeteci arasında haklar açısından ayrım yapılamaz.
BİLGİSAYAR, İNTERNET İŞVERENE AİTTİR
- İşveren, uzaktan çalışma ilişkisiyle is¸ verdiği çalışanın yaptığı işin niteliğini dikkate alarak is¸ sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli is¸ güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür. Diğer bir ifadeyle iş ekipmanı sağlamak örneğin bilgisayar internet erişimi vb. işverene aittir.
FAZLA MESAİ ÖDENMELİ
Uzaktan çalışma sözleşmesi ayrıca yapılmadığı sürece işçi evde çalışırken işte çalıştığı çalışma süreleri ile yükümlüdür. Fazla çalışma onaya bağlıdır. İşverenin talebi ile yapılacak fazla çalışma fazla çalışma hükümlerine tabidir.